KAMPUS ÇEVRE:
PEYZAJ NEDİR?
Peyzaj, çevre içinde yer alan çeşitli karakterdeki doğal ve kültürel elemanların, estetik ve fonksiyonel bir şekilde bir araya getirilip düzenlenmesi sanatıdır. Burdan anlaşıldığı gibi peyzaj sadece bitki düzenleme değil, aynı zamanda bitkilerin devamlılığını sağlamak için sulama sistemlerinin, görsel ve fonksiyonelliği sağlayabilmek içinse aydınlatma ve sert zemin düzenlemelerinin bir bütün halinde düşünülüp mekan oluşturulmasıdır. Aslında peyzaj sözcüğü manzara ya da daha doğrusu kır manzarası, kır resmi anlamında, Fransızcadan alınan resim ve fotoğraf sanatına ait bir terimdir. Uygulama alanı zamanla genişleyerek, bir bahçeden çok büyük, birçok bahçeleri, yerleşim alanlarını, korulukları, kırsal alanları içine alacak kadar büyük doğa parçalarının düzenlenmesinden, kent planlama branşına kadar dayanmıştır.
PEYZAJ MİMARLIĞI
Doğa, planlama ve tasarım kavramlarını sistematik bir yapı içinde inceleyen Peyzaj Mimarlığı, sanat, bilim, mühendislik ve teknolojiyi biraraya getirerek alan tasarımı, planlaması ve yönetimi ile uğraşan bir meslek disiplinidir. Dünyada yaklaşık bir yüzyıldan daha uzun süredir Peyzaj Mimarları çevreyi şekillendirmektedir. Peyzaj Mimarları parklar, bahçeler, turizm ve dinlenme alanları, üniversite kampüsleri, yerleşim alanları, ticari merkezler ve kamu yapıları ile ilgili yer seçimi yapar, lokal ve gerekse bölgesel ölçekte alan kullanım kararları üretir. Aynı zamanda sulak alanlar, akarsu koridorları, maden ocakları, katı atik depolama alanları, ormanlar gibi insanlar tarafından tahrip edilmiş veya edilmekte olan alanların sürdürülebilirliği ve onarımı için planlama yapar. Ulusal bölgesel ve lokal kapsamdaki tarihi alanlar ve kültürel kaynakların koruma projelerini yürütür. Peyzaj mimarları; mimarlar; kent plancıları, inşaat mühendisleri ve diğer mesleklerle birlikte çalışarak hem insanların gereksinimlerine hem de çevresel değerlere saygınlık çevresi içinde plan ve uygulama projeleri üreterek çevre tasarımında ve korumasında önemli rol oynarlar. Gerek doğal, kültürel ve sosyo-ekonomik çevreye ilişkin verilerin analizlerine ve değerlendirilmelerine dayalı peyzaj planlama çalışmaları, gerekse sağlıklı sürdürülebilir ve görsel kalitesi yüksek yaşam çevresi yaratmayı amaçlayan yapısal ve bitkisel peyzaj tasarımı çalışmaları, eğitimin temel konularını oluşturmaktadır. Eğitim programının amacı bu temel konularda, ülke gerçekleri ve gereksinimleri de göz önünde bulundurularak, nitelikli, yetenekli, girişimci, dinamik ve meslekler arası bilgi-koordinasyon tabanına sahip eleman yetiştirmektir.
VİLLA
Bir villanın tasarımı, standart mekan tasarımı, temel ihtiyaç yapı elmanları, dış mimari görünüş ve iç tasarım vs. ile beraber; aşağıda sıralandığı gibi bahçe, havuz, ek tesisler, depolar, makine elemanları gibi fonksiyonel yapı elemanlarının da mühendislik ve mimariye uygun tasarımı ile oluşur. Sıradan olmayan, kaliteli bir villa bu yapı unsurları ile teknik olarak dizayn edilir ve böylece villanın kalitesi ve değeri artar. Bunlar:
A ) DIŞ ÜST YAPI BÖLÜMLERİ :
- Komple arazi tasarımı : Tüm arazi alanı üzerine yerleşecek yapı elemanları, bunların birbirleri ile bağlantıları, uyumu, fonksiyonel olarak kullanımı vb. gözetilerek yerleşimi yapılır.
- Bitki ve çim bölümleri : Güneş, rüzgar, yollar, otopark, havuz, duvarlar vb gözetilerek bitki ve çim alanlarının yerleşimi yapılır.
- Çocuk bahçesi bölümü : Bahçenin uygunluğuna ve büyüklüğüne bağlı olarak çeşitli oyun aletlerinin de olduğu çocuk bahçesi yerleşimi yapılır.
- Dinlenme ve spor alanları : Kamelya, bahçe mobilyaları vb. dinlenme bölümleri havuz, çocuk bahçesi, güneş, rüzgar vb. önemli etkenlere bağlı olarak yerleştirilir. Çeşitli spor aletleri konularak yeşil alanda spor yapılabilir. Dış mekanda ayak basılacak tüm mekanların zemin yapısı olarak doğal taş traverten kullanılması tavsiye edilir. Doğal taş malzemeler, kolay temizlenebilen, kir tutmayan, kaymayan(ayak), üzerine tüm yapı elemanlarını kabul edebilen ve uyum sağlayan, güzel ve doğal görünümlü, sıcak ve soğuğa daha dayanıklı ve üzeri silim yapılarak çok uzun yıllar kullanabilen malzemelerdir.
- Yollar : Bahçedeki kullanıma bağlı olarak ve yapı elemanları arası rahat ulaşım gözetilerek çeşitli yürüme yolları, gezinti ve yürüyüş alanları oluşturulur. Yollarda dikkat edilmesi gereken en önemli husus tekerlekli sandalye, çocuk arabası, çocuk bisikleti gibi araçların rahatça dolaşabilmesidir. Tüm yolların doğal taş traverten ile yapılması tavsiye edilir.
- Bahçe süs eşyaları : Çeşitli bahçe süs eşyaları, heykeller, sanatsal yapılar, süs havuzları, şelaleler, Osmanlı tarzı çeşmeler vb. bahçe süslemeleri bahçedeki diğer yapı elemanlarına uyum içinde ve zevke bağlı olarak yerleştirilebilir.
- Yüzme havuzu : Villalarda genellikle çoğu yapı bölümlerinde olduğu gibi yüzme havuzları da yalnızca güzel görüntü ve süs amaçlı yapılmaktadır. Fakat güzel görüntü ve süs amaçlı olmakla beraber yüzmeye de uygun olmalı. İyi bir yüzme havuzunun boyu mümkün olduğunca uzun olmalıdır, böylece rahatlıkla kulaç atılarak yüzülebilir ve spor yapılabilir. Bu amaçla villanın mümkünse güney tarafında ve uzun yapmaya elverişli kısmına yerleştirilmelidir. Mümkünse villa ön bahçesi yeşil alan, çim ve bodur bitkilerle birlikte dinlenme mekanı olarak tasarlanmalı, güney tarafı yüzme havuzu, kuzey tarafı otopark olarak düşünülmelidir. Yüzme havuzu ile bağlantılı olarak jakuzi, sauna, duş ve kabinler ve diğer ek tesisleri de açık mekanda yapılabilir.
- Bahçe sulama sistemleri : Bahçedeki tüm bitki ve çim gibi canlı hayatı besleyen uygun sulama sistemi ve çeşitli kullanım için çeşme musluklar yaptırılır. Sulama suyunun kalitesi çok önemlidir. Suyun tahlili yaptırılarak bitki sulaması için kullanılabilir olması araştırılmalıdır. Gerekirse içerisindeki istenmeyen maddeleri tutmak için arıtma sistemi ve bu arıtılmış suyu biriktirmek için depo yaptırılmalıdır.
- Aydınlatma : Dış mekan elektrik tasarımı; güvenlik, süs ve kullanım aydınlatmaları olarak üç temel unsurdan oluşmalı ve bunların uygulamada belirginleşmesine önem verilmelidir.
- Çatı kullanımı : Klasik kiremitli beşik çatı yerine teras çatı yapılarak çeşitli amaçlarla kullanılabilir. Kiremit çatıya ağır yük olduğu gibi, hazır kullanılabilecek bir alanı da işgal etmektedir. Teras çatılarda oluşan ısı kaybını önlemek için içeriden ısı izolasyonu rahatlıkla yapılabilir. Çatı su izolasyonu iyi yapılmalı, su testlerinden sonra üzeri seramikle kaplanmalıdır. Çatılara konulabilecek antenler, klima dışarı elemanı(motor), güneş enerji sistemleri, mümkün olduğunca görüntü kirliliği oluşturmayacak şekilde yerleştirilmeli, mümkünse ilgili yapı elemanının rengine yakın renkte olmalı, çatı izolasyonunu etkilememeli ve çatı kullanım alanlarına uzak konulmalıdır. Teras çatı iyi tasarlandığında, şemsiye, masa, koltuk vs. konularak yaşam mekanı olarak kullanılabilir.
- Güvenlik : Kamera sistemleri, güvenlik personeli, aydınlatma, bahçe tel çiti vb. güvenlik önlemleri alınabilir. Güvenlik önlemleri içerisinde yaklaşma bölgelerinin aydınlatılmasına önem verilmelidir.
- Bahçe duvarları ve çitleri : Mekana uygun yükseklikte bahçe duvarları yapılmalı ve uyumlu renge boyanmalıdır. Duvar kenarları ağaç türü bitki ile kaplanmalı, mümkünse sarmaşık benzeri duvar örtücü bitkilerle desteklenmelidir. Duvarlara çeşitli süs motifleri, süs eşyaları, temsili pencereler uygulanabilir. Böylece duvar ve çitler birer bahçe mobilyası gibi görselleştirilebilirler. Bahçe çiti ve rengi mekana ve duvara uygun olmalı, fazla yüksek olmamalı, jiletli tel benzeri askeri malzemeler kullanılmamalıdır. Duvar ve çitler güvenlik amacıyla düşünülmemeli; yalnızca sınır belirleyici birer bahçe mobilyası olarak fonksiyon kazandırılmalıdır.
- Depo : Bahçe el aletleri, çim biçme makinesi, diğer el aletleri vs. için küçük malzeme deposu yapılır. Depoda çalışmak için masa tezgah da yapılabilir.
- Otopark : Araç parkı için öncelikle villanın ön göbek kısmı kullanılmamalı, gölge olması için kuzey ve yan taraflar tercih edilmelidir. Araç yıkaması düşünülerek zemin eğimi, su musluğu, ayrıca kanal ve gider yapılmalıdır.
- Müştemilat : Çalışan personel için ev benzeri barınma yerleri yapılabilir. En az “oda, duş-wc, mutfak”tan oluşmalı, insan sağlığına uygun, nemsiz, yaşam şartlarını sağlayan mekan olmalıdır.
- Yangın tesisatı : Heran yangın çıkabilir düşüncesi ile gerekli yangın tesisatı yaptırılmalıdır. Bu amaçla, profosyonel yangın sistemi kurulmakla beraber; su deposu, yüzme havuzu gibi mevcut hazır suyu da kullanacak şekilde tasarlanmalıdır.
- Doğalgaz : Boru hatları ilgili şartnameye uygun yapılmalı, mümkün olduğunca zarar görmeyecek yerlerden geçirilmeli, paslanmaya karşı mutlaka boyanmalıdır. Eğer içeri mekanda ayrıca kombi odası yoksa, kombi ve diğer su arıtma sistemi gibi cihazlar için de nemsiz ve bol oksijen alabilen tehlikesiz bir oda oluşturulmalıdır.
- Evcil hayvanlar : Bahçede yaşayan evcil hayvanlar için kulübe, barınak, yaşam alanı vb. portatif veya kalıcı mekanlar oluşturulabilir. Güneş, rüzgar, dış kapıya yakınlık, yaşam mekanına yakınlık gibi faktörler gözönünde bulundurulmalıdır. En çok dikkat edilmesi gereken konu barınaktan insan yaşam mekanına doğru rüzgar esmeyecek şekilde tasarım yapılmalıdır.
B ) DIŞ ALT YAPI BÖLÜMLERİ : Yaşam mekanı olan yapının dışında, bahçede yer altında şu bölümler yapılabilir;
- Makine Dairesi ve Ekipmanlar : Baçede uygun bir yere, bahçe ayak basma seviyesinin(yerin) altında, mümkün olduğunca büyük bir makine dairesi yapılması en doğrusudur. Mevcut ekipmanlara zaman içerisinde yenileri ekleneceği de düşünülerek tasarlanmalıdır. Villadaki ekipmanların özellikle de yaşam mekanına, bodrum kata kurulabilcek tüm ekipmanların mümkün olduğunca hepsini buraya kurmakta büyük fayda vardır. Böylelikle hem çocuklar ulaşamaz ve hem de oluşabilecek yangın, patlama ve kazalar gibi tehlikeler yaşam mekanından olabildiğince uzaklaştırılmış olunur. Ayrıca ekipmanlar için gelen servis, bakım, yenileme vb. çalışmalar da yine yaşam mekanından uzakta olmuş olur. Su arıtma cihazları ve sarf malzemeleri; ev kullanım suyu hidroforu; bahçe sulama hidroforu; yüzme havuzu ve süs havuzu pompa filtre ve diğer ekipmanları; yangın pompa, hidrofor ve diğer ekipmanları; kalorifer kazanı ve diğer ısıtma ekipmanları; jeneratör; vb. tüm ekipmanlar ve bunlara ait elektrik pano ve kabloları bu makine dairesine yerleştirilmelidir. Makine dairesinde cihazların birbirleriyle etkileşimleri dikkate alınmalı, gerekli havalandırma tesisatı yaparak nemlenmeyi önlemelidir. Ayrıca su baskınları önemle dikkate alınmalı ve ona göre tasarlanmalıdır. Makine dairesi dış kısmı komple su izolasyonu yapılmalıdır. Üzeri çim alanı vb. olarak kullanılabilir.